Rusya Haritasında Türkçe İsimler

Modern Rusya haritasına bakarsanız birçok Türkçe isim bulabilirsiniz. Bunların arasında sadece Kazan ve Yenisey gibi bariz olanlar değil, aynı zamanda daha zor anlaşılan birçok Türkçe isim vardır. Bu köşede Türkçe kökenli Rusça yer adlarından bahsedeceğiz:

Azov: Kırımtatar Türkçesinde “azaw”; Türkiye Türkçesinde “azak”; doğu Türkçesinde “azak”; alçak, alçak yer; “azak”; son, nihai, çıkış, giderek darlaşan; “az”; az, önemsiz miktarda olan; Tatar Türkçesinde “azak”; son anlamına gelir

Altay: Moğolcadaki altın anlamındaki “altan” ya da “alt” kelimesinden gelir. Kelime oluştururken “alantay” ya da “alttay” sıfatına yapım eki eklenince, altın içeren veya altının bulunduğu yer anlamına gelir

Angara: Tatarcadaki “angıra’dan” gelen kelime anormal, çılgın, deli gibi anlamlara gelir. Eski Tatarlar, diğer
nehirler genellikle denize veya göle akarken bu nehir denizden (Baykal Denizi’nden) çıktığı için nehre bu adı vermişlerdir.

Astrahan: Türkçedeki “hoca” kelimesinden gelirse hacı, Hacc’a giden anlamı verir, “tarhan” kelimesinden gelirse vergi muafiyeti belgesi anlamına gelir. Yazılı kaynaklarda Hacı Tarhan, Hacdarhan, Aştar Han, Torci Han, Hacı Tarhan, Hazır gibi sayısız eski formlarına rağmen yer adının kesin etimolojisi (kökeni) henüz açıklığa kavuşturulmamıştır

Ayu Dag: Kırım’da bir dağ ismidir. Türkçedeki “ayı” ve “dağ” kelimelerinden gelir.

Barnaul: Orijinali Boronoul olan kelimenin ilk hecesi Türkçedeki ve Moğolcadaki kurt anlamındaki “börü”den gelir, sondaki -ul da yine
Türkçede “nehir” anlamına gelir. Kurt Şehri / Kurt Nehir.
Barnaul Nehri’nin aktığı şerit ormanında eskiden kurtlar bulunurdu ve nehrin bağrından birçok göl çıkardı. Ayrıca kurt, Altay’da yaşayanlar kutsal bir hayvan olarak kabul edilirdi.

İrtiş: Moğolcada nehir anlamına gelen “ertis” ve Başkurtcada kükreyen anlamına gelen “tış” kelimelerinin birleşiminden oluşur. Ayrıca “ir-” Kazakçada kazmak, “tış” ise toprak anlamına gelir. Yani İrtiş Kazakçada toprak kazmak, ilk çözümlemeye göre de kükreyen nehir olarak tercüme edilir.

 Eski bir efsaneye göre kalabalık ailesi ile göçen bir Kazak Türk’ü artık dünyayı dolaşmaktan yorulmuştur. Sağlığı da uzun mesafelere seyahat etmesine izin vermemektedir. Bunun üzerine yaşlılığını geçirmek üzere huzurlu ve sakin bir yer bulmaya karar verir. Bir gün bir nehir kıyısına gider, nehir öylesine güzeldir ki nehrin güzelliğine hemen âşık olur ve şöyle haykırır: “Toprağı kazacağız ve evimizi buraya inşa edeceğiz!” Nehir, o zamandan beri İrtiş olarak adlandırılmaktadır. Kükreyen Nehir

Kaluga: Türkçedeki “kalıgan” kelimesinden gelip çıkıntı, yükselti anlamına gelir. Tepenin üzerine kurulu şehir.

Koktebel: Kırımtatarcadan gelen kelimenin “kök” hecesi gri-mavi, “tebe” heceleri tepe, “el” hecesi de toprak, arazi anlamına gelir. Mavi Tepeler Ülkesi Orёl (Aryol): Türkçedeki “ayır” kelimesinden gelirse köşe; “ayırlı” kelimesinde gelirse köşeli; Rusçadaki “köşe kelimesinden gelirse birbirine yakın iki nehrin yakınında bir yer anlamına gelir. Yukarıdaki ihtimallerin en mantıklısı şehrin isminin “köşe” kelimesinden gelmesidir. Şehir, Orёl ve Oka nehirlerinin birleştiği yerdedir

Samara: Türkçedeki “semer” kelimesinden gelip çuval anlamına gelir, ayrıca Kırgızcadaki “semer” kelimesi taz (tas), kuvşin (toprak çömlek) anlamındadır. Şehrin ortaya çıktığı yerin eskiden her türlü çanak çömleğin ve tenekeden yapılmış malların satıldığı bir merkez olduğu sanılmaktadır.

Saransk: Türkçedeki “sarı” kelimesinden gelir. Bölgeye hakim olan toprak renginden dolayı bu isim verilmiştir. ''Sarılı'

Saratov: Türkçedeki “sarı” kelimesinden gelir. “Tov” da Türkçedeki “dağ” kelimesinden gelir. Sarı Dağ'

Kaynak:Türk Bakışı gazetesi 1.sayı