Lipka Tatarları Hakkında Bilgiler

Lipka Tatarları, 14. yüzyıldan itibaren Litvanya Büyük Dükalığı topraklarına yerleşen, kökeni Kıpçak-Kuman boylarına dayanan Müslüman bir Türk halkıdır. “Lipka” adı, “Litvanya Tatarları” anlamına gelen Lehçe bir terimdir. Orta Asya’dan gelen bu Tatar grupları, Altın Orda Hanlığı'nın çözülmesinden sonra Litvanya hükümdarları tarafından askerî hizmet karşılığında bugünkü Belarus, Litvanya, Polonya ve kısmen Ukrayna topraklarına yerleştirilmiştir. Hristiyan çoğunluk içinde Müslüman kimliklerini koruyarak asırlar boyunca kendi dinî yapıları, camileri ve kadılarıyla ayrı bir topluluk olarak yaşamışlardır.

Lipka Tatarları, zamanla Türkçeyi bırakmış; Belarusça, Lehçe ve Litvanca konuşmaya başlamış, ancak İslâm dinine, geleneksel dualarına ve bazı Osmanlı-Türk ritüellerine sadık kalmışlardır. Osmanlılarla dostane ilişkiler kurmuş, birçok kez Osmanlı ordusuna yardımcı birlikler göndermişlerdir. Polonya-Litvanya ordularında atlı asker olarak önemli görevlerde bulunmuşlardır.

19. ve 20. yüzyıllarda yaşanan Rus işgali, iki dünya savaşı ve Sovyet dönemi, Lipka Tatarlarının dinî ve kültürel hayatını ciddi şekilde etkilemiştir. Komünist rejimler altında camiler kapatılmış, dinî eğitim yasaklanmış, pek çok Tatar ailesi göç etmek zorunda kalmıştır. Ancak Sovyetler'in dağılması sonrası Belarus, Polonya ve Litvanya'daki Lipka Tatar toplulukları kimliklerini canlandırmak adına yeniden örgütlenmiş, camiler inşa edilmiş, dernekler kurulmuş ve İslamî hayat canlandırılmıştır.

Günümüzde Lipka Tatarları'nın toplam nüfusu 10.000-15.000 arasında tahmin edilmektedir. Litvanya’nın başkenti Vilnius, Polonya’daki Bialystok bölgesi ve Belarus’taki Minsk çevresi en yoğun Lipka Tatar yerleşimleridir. Her ne kadar Türk dili artık konuşulmasa da, kendilerini etnik olarak Türk/Tatar kimliğine mensup gören bu halk, İslam’ı ve kültürel mirasını yaşatmaya devam etmektedir.